Δομικός πυρήνας της προσωκρατικής σκέψης ήταν η αναζήτηση μιας έσχατης οντολογικής πραγματικότητας, η οποία είναι αφανής σε σχέση με τον εμπειρικό κόσμο της φαινομενικότητας. Η μεταφυσική επιχειρηματολογία που καταστρώθηκε από τους εκπροσώπους της προσωκρατικής σκέψης, θα σηματοδοτήσει τις δύο αντίθετες, αλλά και συμπληρωματικές κατευθύνσεις τής μετα-προ- σωκρατικής σκέψης: Η πρώτη κατεύθυνση, την οποία χαράζουν οι Σοφιστές (Πρωταγόρας, Ιππίας, Γοργίας κ.ά.) παραπέμπει στη σκέψη του εμπειρισμού, του φαινομεναλισμού και του θετικισμού. Ο σχε- τικισμός και ο ατομικισμός που διέπει τις θεωρίες των Σοφιστών, θα τους οδηγήσει στον σκεπτικισμό, και τον μηδενισμό. Ακριβώς γι’ αυτό το λόγο θα περιοριστούν στη μελέτη του πώς γνωρίζου- με και δε θα αναζητήσουν καινούργια γνώση. Για τους Σοφιστές ο νόμος δεν είναι «φύσει», απόρροια κάποιου συμπαντικού νόμου, αλλά «θέσει», αποκλειστικά ανθρώπινη δημιουργία και επινόηση. Ακριβώς γι’ αυτό το λόγο, παραιτούνται από κάθε αναζήτηση για την απόλυτη αλήθεια και επικεντρώνονται σε πρακτικά θέματα και στις σχέσεις του ατόμου με την κοινωνία.
Η δεύτερη κατεύθυνση που χαράζουν ο Σωκράτης, ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης, παραπέμπει στον υπερβατικό και βιωμένο ιδεαλι- σμό και τον μεταφυσικό υλισμό ή πραγματισμό. Η ανθρωπολογική θεώρηση που εισάγει ο Σωκράτης, αποβλέπει στον άνθρωπο και την ηθική του στάση στις δημόσιες υποθέσεις, αλλά δεν τον απο- συνδέει από το φυσικό και οντολογικό του υπόβαθρο, όπως διεξο- δικά διερευνάται στο έργο του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη. Όμως, για τους τρεις φιλοσόφους και σε αντίθεση με τους Σοφιστές, ο νοητός κόσμος είναι ο αληθινός κόσμος και η αιτία που διασφαλίζει την ενότητα του αισθητού κόσμου, η πηγή απ’ την οποία αντλεί το νόημα και την ύπαρξή του. Στην αττική φιλοσοφία της κλασικής εποχής, επαναλαμβάνονται όλα τα θέματα που έχουν τεθεί από τους προσωκρατικούς στοχαστές, αλλά προσεγγίζονται και ταξιθετούνται σε νοητικές συνθέσεις που αποτελούν καινοτόμες πνευματικές δημιουργίες.